Bài 07 – Người bạn vô hình

Ở khía cạnh tích cực, animus đóng vai trò không thể thiếu trong quá trình vẹn toàn hoá tâm thức (individuation – thành toàn tự ngã) của người phụ nữ. Animus hướng dẫn khổ chủ xuyên qua thế giới nội tâm để đến linh hồn cô ấy. Trong giấc mơ, animus, với tư cách là người hướng dẫn và tinh thần sáng tạo, thường xuất hiện như người đàn ông tài năng, một linh mục, giáo viên, bác sĩ, thần hoặc nam nhân có sức mạnh khác thường. Nếu khía cạnh tích cực của animus xuất hiện, rằng anh ta đảm nhận chức năng đúng đắn của mình như cây cầu nối giữa ý thức của người phụ nữ và thế giới nội tâm (vô thức) ; nếu hoạt động ở thế giới bên ngoài, animus sẽ quậy tưng như đã được thảo luận. Jung đã từng nói, “Ở dạng thật, hắn (animus) là một anh hùng, có một điều gì đó thiêng liêng về gã”. Nếu không, hắn là “người thay thế đầy quan điểm”.

Animus sáng tạo làm nổi bật đường đi cho người phụ nữ; trước tiên anh ta  cầm tay chỉ việc và sau đó cô làm theo. Animus dẫn đầu, và mở ra sự phát triển. Điều này đôi khi xuất hiện trong giấc mơ của người phụ nữ trong đó người đàn ông thực hiện một hành trình, vượt qua nguy hiểm hoặc chịu đựng một khó khăn – một nhiệm vụ mà bản thân người phụ nữ sẽ sớm được mời gọi. Jung lưu ý, khi bình luận về tầm nhìn của người phụ nữ trong đó animus đang là anh hùng, “Đó là mô típ chúng ta đã gặp nhiều lần trước đây: Khi xuất hiện nhiệm vụ khó khăn nhưng cần thiết mà cô ấy không thể đối mặt, animus sẽ đi trước cô ”

Nếu anima xuất hiện lần đầu tiên bởi cơ chế phóng chiếu lên người phụ nữ bên ngoài, hoặc những mộng tưởng sắc dục mạnh mẽ trong người đàn ông, animus thường thể hiện mình với một người phụ nữ trong những mộng tưởng và phóng chiếu mạnh mẽ.

Nếu không được xem xét dưới góc độ tâm lý và được công nhận là một nhân vật trong thế giới nội tâm của cô, animus dễ trở thành thứ mà Esther Harding gọi là “người tình ma”. Khi “người tình ma” animus ám ảnh tâm trí của người phụ nữ, dụ dỗ cô ấy vào những fantasy lãng mạn không thực, và ngày càng hấp thụ ý thức của cô ấy vào ảo ảnh. Không có sự phát triển tâm lý nào có thể xảy ra, vì người phụ nữ trở nên lạc lõng trong những mộng tưởng tình yêu không liên quan đến những người đàn ông thực tế ngoài đời, cũng như thực tế của thế giới nội tâm. Tuy nhiên, đó không phải lỗi của animus. Anh ta đang cố gắng hết sức để thu hút sự chú ý của cô bằng những mộng tưởng mạnh mẽ này; bản thân người phụ nữ phải phát triển ý thức và trưởng thành để có khả năng hiểu được những mộng tưởng một cách chính xác. Câu chuyện về Jane trong chương đầu tiên là minh họa sống động về cách mà animus “người tình ma” có thể làm đảo lộn cuộc sống của người phụ nữ và đưa cô ta vào thế giới không thực.

Ở khía cạnh tích cực, animus là hiện thân của động lực thành toàn tâm thức (individuation) của người phụ nữ. Minh họa tuyệt vời về điều này có trong cuốn tiểu thuyết Wuthering Heights của Emily Bronte, đã được đề cập. Nhân vật nổi bật nhất trong câu chuyện này là Heathcliff, nửa người nửa quỷ, và có một mục tiêu tối thượng là hợp nhất với Cathy. Mặc dù Cathy yêu anh sâu đậm trong tâm hồn, vẫn chống lại anh và phản bội lại những cảm xúc chân thật nhất của cô bằng cách kết hôn với Edgar Linton. Tuy nhiên, Heathcliff kiên trì nỗ lực hợp nhất với Cathy, dù điều này dẫn đến cuộc xung đột nội tâm lớn đến nỗi cô bị bệnh và chết. Câu chuyện sau đó tiếp tục với con gái của Cathy, cũng được đặt tên là Cathy, là nữ anh hùng. Cathy trẻ bị bức hại không ngừng bởi Heathcliff và ngày càng buồn bã. Tuy nhiên, không giống như những người khác bị tiêu diệt dưới sự khủng bố của Heathcliff, Cathy trẻ ngày càng lớn mạnh. Cuối cùng, cô kết hôn với Hareton và khi cô phát triển mối quan hệ với Hareton, Heathcliff ngày càng rút lui khỏi câu chuyện cho đến đoạn kết, anh gặp lại Cathy quá cố trong cái chết. Do đó, ở cuối câu chuyện có một cuộc hôn nhân đôi (double marriage) : cặp đôi trần gian : Catherine và Hareton, và cặp đôi tinh thần : Heathcliff và Cathy.

Trong một phân tích sâu sắc về câu chuyện, Barbara Hannah chỉ ra rằng Heathcliff là nhân cách hóa của animus, và mô tả cách anh ta hoạt động trong tâm lý của người phụ nữ. Anh ta là một nhân vật có vẻ tàn nhẫn, hủy diệt nhiều người, nhưng anh ta không phải kẻ xấu xa mù quáng, vì cuối cùng anh ta là động lực dẫn đến sự phát triển tâm lý. Vì Heathcliff mà kẻ yếu đuối bị hủy diệt và chỉ những người trở nên mạnh mẽ mới sống sót, và chính nhờ những nỗ lực bền bỉ của anh ta, câu chuyện kết thúc bằng một cuộc hôn nhân đôi là biểu tượng của sự trọn vẹn. Do đó, ở Heathcliff, ta thấy animus có thể trở thành ác quỷ, nhưng thực tế, anh ta chứa đựng bánh răng chính của quá trình vẹn toàn hoá tâm thức (individuation) và liên tục phát huy uy lực buộc người phụ nữ phải thoát khỏi cảm giác yếu đuối, trẻ con để phát triển sức mạnh thực sự. Heathcliff luôn khao khát kết hợp với Cathy tương tự sự thôi thúc không ngừng từ bên trong để thống nhất tính cách người phụ nữ, một quá trình animus có thể thực hiện và thậm chí khăng khăng làm cho bằng được.

Đầu tiên, Carl Jung đánh đồng animus với linh hồn người phụ nữ, giống như anima là linh hồn của người đàn ông. Trong “Tâm lý của sự chuyển đổi – The Psychology of the Transference”, ông viết, “Rõ ràng “linh hồn ” có tính cách nữ tính trong người đàn ông và một nhân vật nam tính trong người phụ nữ.” Tuy nhiên, việc xem animus như linh hồn đã bị tranh cãi bởi nhiều đồng nghiệp nữ và đệ tử của Jung. Chẳng hạn, Emma Jung, Barbara Hannah và Irene de Castilleja đều cho rằng linh hồn ở phụ nữ có nữ tính giống như ở đàn ông, và animus không được nhận dạng với linh hồn (soul), mà với tinh thần (spirit). Theo cách nghĩ này, animus hướng dẫn phụ nữ đến với linh hồn của mình và có giá trị của một người đưa đường dẫn lối.

Một chức năng hữu ích mà animus mang đến cho phụ nữ là sức mạnh của sự phân biệt rạch ròi (discrimination). Jung đã viết rằng trong tâm lý nữ tính “chúng ta không nói về anima như chức năng của mối quan hệ (function of the relationship) mà trái lại, về animus như một chức năng phân biệt (discriminative function) “. Do đó, Carl Jung hầu như nhận dạng animus với logos (nam tính) và anima với eros (nữ tính), tuy nhiên với gợi ý dễ gây hiểu lầm rằng animus giống hệt khả năng suy nghĩ ở người phụ nữ và anima giống hệt cảm xúc ở người đàn ông. Chúng ta đã biết người phụ nữ suy nghĩ cho chính mình chứ không phải animus trong khi người đàn ông có cảm xúc và khả năng yêu thương của riêng anh ta. Tuy nhiên, trên thực tế, Jung không trực tiếp kết nối animus với logos hay anima với eros mà sử dụng các danh mục/sự phân loại này để cung cấp cho chúng ta các khái niệm gần đúng về chức năng của hai thực tại này. “Animus”, ông viết, “tương ứng với Logos của người cha giống như anima tương ứng với Eros của mẹ. Nhưng tôi không muốn hoặc không có ý định đưa ra khái niệm quá cụ thể cho hai khái niệm trực quan. Tôi sử dụng Eros và Logos như khái niệm hỗ trợ để mô tả rằng ý thức của người phụ nữ có đặc trưng bởi tính liên kết của Eros hơn là tính phân biệt đối xử và nhận thức của Logos. Ở nam giới, Eros, chức năng của mối quan hệ, thường kém phát triển hơn so với Logos. Trong khi đó, Eros là bản chất thực sự ở nữ giới”

Animus như người chỉ đường phụ nữ đến linh hồn của mình bởi vì anh ta sử ngọn đuốc của kĩ năng phân biệt và hiểu biết để soi sáng sáng thế giới nội tâm trong cô. Anh ta cũng đóng vai trò là cầu nối đến thế giới trí tuệ và tinh thần (vô thức), và mang khả năng tập trung đến ý thức khuếch tán (đầu óc trên mây) của cô. Khi miêu tả anima và animus bằng hình ảnh sẽ hữu ích hơn bằng khái niệm, và Irene de Castillejo cho chúng ta một hình ảnh hữu ích về animus tích cực khi cô mô tả animus là “người cầm đuốc”. Animus, cô nói, là người đưa ánh sáng vào mọi thứ, người cho giúp nữ giới tập trung cao độ, khiến cô trở nên khách quan và mở ra thế giới tri thức. “Cá nhân tôi thích nghĩ về animus hữu ích của tôi như người cầm đuốc; Hình ảnh một người đàn ông cầm trên tay ngọn đuốc thắp sáng con đường tôi đi, chiếu soi góc tối và những đám sương mù đang bao vây thế giới bí ẩn. Trong khi là phụ nữ, tôi cảm thấy an toàn”. Trong thế giới bóng đêm và vũ trụ sự thật của một người phụ nữ, animus tạo ra một quầng sáng làm tâm điểm cho đôi mắt cô, và khi nhìn vào cô có thể nói, “À đúng, đó là điều tôi muốn nói” hoặc “Ồ không, đó không phải là sự thật của tôi”. Với sự giúp đỡ của ngọn đuốc này, cô hình thành ý tưởng của mình. Animus ném ánh sáng vào mớ bòng bong của những từ ngữ lơ lửng bên dưới bề mặt tâm trí để cô có thể chọn thứ cô muốn, tách ánh sáng thành bảy sắc cầu vòng cho cô lựa chọn, cho phép cô nhìn thấy những phần tâm thức riêng lẻ đã tạo nên cô một cách toàn vẹn, để phân biệt giữa cái này và cái kia. Nói một cách dễ hiểu, animus giúp cô tập trung.

Khi người phụ nữ bắt đầu kết nối đến nội tâm, Irene de Castillejo tiếp tục, lần đầu tiên cô gặp animus, người ném ngọn đuốc vào bên trong và vào ý nghĩa của mọi thứ, dẫn cô vào trong góc khuất nơi cư ngụ linh hồn cô. Nhưng, Irene nhấn mạnh, anh không phải là linh hồn cô, vì tâm hồn cô là nữ tính như bản ngã của cô vậy. “Là người mà người phụ nữ gặp đầu tiên trong tâm thức, anh ta có thể giống hình ảnh linh hồn mà cô ấy đang tìm kiếm, nhưng nếu cô mạo hiểm với anh ta vào bóng tối thì cô nhận ra anh ta không đại diện cho linh hồn của mình mà chỉ là người hướng dẫn cô đi tìm nó”

Do đó, linh hồn của người phụ nữ có nữ tính như cô ta vậy. Nó như một sức sống, một nguồn năng lượng và tình yêu. Đối với người đàn ông, linh hồn là một cái gì đó khác với chính anh ta, một thực thể nữ tính mặc dù khó nắm bắt, không thể thiếu đối với sự an lành của ý thức. Đối với người phụ nữ, việc khám phá linh hồn là tìm ra bản chất sâu sắc nhất, chân thật nhất của chính cô ấy. Đối với người đàn ông, thế giới của kiến thức và các mục tiêu khách quan xuất hiện một cách tự nhiên, trong khi một người phụ nữ cần được giúp đỡ để bắt đầu và với cô, đây có thể là khám phá đáng kinh ngạc.

Vì vậy, animus là người chiếu ánh sáng soi đường. Nhưng, Irene de Castillejo cảnh báo, anh ta phải chiếu ánh sáng của mình vào nơi nào đó, có nghĩa là người phụ nữ phải sử dụng animus một cách chuẩn xác và sáng tạo. “Người phụ nữ không sử dụng animus một cách sáng tạo sẽ ở thế bị động. Anh ta thu hút sự chú ý của cô bằng cách ném ánh sáng lần lượt vào những thứ chả liên quan. Cô rơi vào bẫy và bị dắt mũi, chấp nhận những thứ animus phán là “sự thật”.

Như với mọi thứ khác trong tâm thức, từ khóa là sự nối kết. Khi người phụ nữ kết nối với animus thì anh ta thể hiện mặt tích cực và ngược lại. Để có mối quan hệ đúng đắn với animus, nữ giới cần nhận ra animus, cho gã vào phạm vi cuộc sống và duy trì cuộc đối thoại với animus như thể anh ta là đàn ông bên trong.

Hiểu về animus là hiểu về sự tự chủ/tự hành (autonomy) của vô thức. Điều này luôn đòi hỏi việc công nhận sự phóng chiếu khi chúng xảy ra; animus có khả năng phóng chiếu lên người đàn ông khác khi người phụ nữ không ý thức nhìn nhận animus là một phần trong cô ta. Phóng chiếu xảy ra khi một người đàn ông bị định giá quá cao hoặc quá thấp, và đặc biệt khi anh ta bỗng trở nên hấp dẫn. Cũng có thể nhận ra qua phản ứng của chính người đàn ông bởi vì, trừ khi anh ta quá xem mình là trung tâm (egocentric) đến nỗi a ta chấp nhận luôn điều đó, người đàn ông sẽ thể hiện sự khó chịu ngày càng gia tăng khi bị phóng chiếu.

Cuộc sống của người phụ nữ phải có animus trong đó. Như chúng ta đã thấy ở anima, các nhân vật bên trong vô thức muốn có một cuộc sống và chúng chỉ có thể làm điều này thông qua cuộc sống của khổ chủ. Một người phụ nữ bỏ qua khía cạnh khách quan của cuộc sống, đặc biệt là sự phát triển về mặt trí tuệ và tinh thần, thì animus của cô ta nên rắc rối và xấu xa. Thường thì cô cần một cái gì đó khác, ngoài gia đình, chồng hoặc người yêu. Bằng cách này, cô làm hài lòng animus. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng nếu người phụ nữ đi quá xa trong vấn đề trên, cô sẽ gặp nguy hiểm khi trở nên quá đồng nhất với animus. Cô ấy có thể theo đuổi các mục tiêu nam tính và phát triển trí tuệ trong các hoạt động học thuật và chuyên nghiệp, chỉ khi cô duy trì nhận thức về bản thân mình là người có tâm hồn nữ tính đồng thời với việc mang các nguyên tắc nam tính.

Việc giữ sự khác biệt giữa người phụ nữ với linh hồn mình và animus ,sức mạnh nam tính của sự phân biệt rạch ròi, được hỗ trợ nhiều bởi quá trình đối thoại, như phương pháp mà người đàn ông kết nối anima của anh ta. Animus thường được người phụ nữ chú ý đầu tiên như một “tiếng nói” bên trong cô, nghĩa là, như luống suy nghĩ tự hành của các ý tưởng chảy vào ý thức. Chúng có thể được nhân cách hóa thành người đàn ông bên trong cô và cuộc đối thoại giúp khai thác anh ta. Irene de Castillejo chỉ ra, sẽ hữu ích nếu người phụ nữ chia sẻ với animus về cách cô cảm nhận mọi thứ. Animus sẵn sàng ngắt ngang với ý kiến, ý tưởng và kế hoạch của hắn, và có thể nhất quyết thực hiện chúng. Người phụ nữ phải kiên quyết với anh ta, cẩn thận hướng dẫn cách cô cảm nhận và những gì cô cần hay mong muốn. Khi mô tả trường hợp của người phụ nữ, Irene de Castillejo lưu ý rằng animus trở nên “tích cực và hữu ích miễn là người phụ nữ đề phòng và để hắn biết cô cảm thấy thế nào về vấn đề đó và chỉ nên tiêu cực khi cô không như vậy. Vì lúc đó, khi không rõ cô cảm giác thế nào, animus không còn cách nào khác ngoài việc nói lên những sự thật chung chung trong ngày. ”

Một lần nữa, trong các vấn đề thuộc về tâm thức, khi chúng ta kết nối một cách chuẩn xác và có ý thức đến những Người Bạn Vô Hình, họ có xu hướng đảm nhận vai trò và chức năng đúng đắn. Ngược lại, khi chúng ta mù tịt và không thiết lập được mối quan hệ với họ, họ có xu hướng chiếm hữu và phá vỡ cuộc sống của chúng ta. Vì vậy, animus “là người bạn tuyệt vời nhất của phụ nữ khi anh ta chiếu sáng những gì có liên quan, và biến thành kẻ thù ngay khi vòng vo về những thứ khác”