Bài 05 – Người bạn vô hình

Lúc này phóng chiếu tiêu cực xảy ra, đẩy hai người xa nhau. Người vợ nhận được sự phóng chiếu của mụ phù thủy trong tâm thức anh chồng, và chịu trách nhiệm cho tâm trạng tồi tệ của anh ta, trong khi người vợ chiếu vào chồng tất cả những phẩm chất đáng sợ của linh-dương bên trong cô ấy.

Rõ ràng, trận chiến của anima và animus có tính phá huỷ mạnh. Bi kịch là trong khi hai người khẩu chiến vô ích, và bầu không khí trở nên tăm tối hơn, họ không nhận ra mình bị Người Bạn Vô hình chi phối. Không phải John và Mary đang cãi nhau, mà là những nhân vật nguyên mẫu (architypal figures) trong tâm thức họ. Vì anima và animus có thể yêu nhau nên cũng cãi nhau, lúc đầu càng hấp dẫn nhau bao nhiêu lúc sau càng choảng nhau to bấy nhiêu. Yêu nhau lắm cắn nhau đau.

Cuộc chiến tương tàn của anima và animus không nên bị nhầm với một cuộc tranh luận của hai người. Khi John và Mary đối đầu nhau, thể hiện sự tức giận và giải quyết mâu thuẫn, kết quả có thể tích cực. Những cuộc chạm trán như vậy có thể mang về giá trị tâm lý tuyệt vời và hai người không nên lảng tránh. Nhưng khi John và Mary bị lu mờ bởi anima và animus và bắt đầu cãi nhau, kết quả có thể đáng tiếc.

Điều kỳ lạ , như đã đề xuất trước đó, là cuộc cãi vã có thể tránh được nếu người đàn ông nói ra những gì anh ta cảm thấy, và người phụ nữ giãi bày những gì đang gây phiền toái cho cô. Nếu người đàn ông trực tiếp thể hiện nỗi đau, tức giận hoặc hoang mang, đó là chính anh ta đang nói chuyện. Nếu không, anima sẽ chiếm quyền và thể hiện phản ứng cảm xúc của anh ta theo những cách phá hoại lệch lạc. Ả phóng đại, như Jung nói. Một vết thương tương đối nhỏ bị nói quá lên và chuyện bé bị xé ra to. Ả giả mạo và làm méo mó tình huống. Trong cuộc tranh luận sau đó, những gì thực sự xảy ra bị che khuất bởi cảm xúc của anima. Ả tăng cường cảm xúc nhè nhẹ ban đầu của người đàn ông thành mạnh mẽ, ngọn lửa nhỏ thành trận cháy to. Và Anima cũng thần thoại hóa (mythologize) : một người phụ nữ bình thường trong mắt người đàn ông trở thành nữ thần hoặc phù thủy và tình huống bình thường bỗng trở nên vô cùng kịch tính.

Tương tự như vậy, khi người phụ nữ giãi bày những vấn đề cô gặp trong mối quan hệ, thì chính cô ấy đang nói và vấn đề có thể được giải quyết. Nhưng nếu cô ấy che giấu cảm xúc thật của mình, animus sẽ chiếm lấy cô và giành quyền thẩm phán. Kết quả là thảm hoạ và cái tôi (ego) của người phụ nữ bị đánh bại sau khi bị animus điều khiển. Animus tấn công trực diện người đàn ông bằng những thứ dường như chẳng liên quan đến mối quan hệ. Hắn đưa ra một số lập luận rất ít hoặc không liên quan gì đến vấn đề hiện hữu. Bị kích động bởi sự phi lý như vậy, và thất vọng vì tính không công bằng, người đàn ông có thể rơi vào nanh vuốt của anima và sau đó những điều đen tối xảy ra.

Người phụ nữ có thể tránh điều này bằng cách nói điều gì đó như: “Anh đang buồn à ? anh có giận em không?” Nếu anh giận cô, anh có thể thừa nhận và vấn đề được giải quyết. Nếu không, người phụ nữ không cần phải cảm thấy tội lỗi hay lo lắng, và có thể để anh ta ở lại với tâm trạng đó và tự mình tìm cách giải quyết. Giúp anh thoát khỏi tâm trạng, không phải việc của cô; đó là một nhiệm vụ mà mỗi người đàn ông tự đảm nhận. Tất nhiên người đàn ông có thể không trung thực. Anh ta có thể gầm gừ, “Không!” trong khi thực sự là “có”. Tuy nhiên, tốt nhất cô cứ tin vậy đi và để anh ta tự giải quyết, “được rồi, anh ta nói tôi không có lỗi cho tâm trạng xấu của anh ta nên tôi không chấp nhận tội lỗi hoặc chịu trách nhiệm cho những gì anh ấy đang cảm thấy”. Tất nhiên, mọi người nên trung thực về cảm xúc để mối quan hệ phát triển tốt hơn.

Một người đàn ông khi phải đối mặt với animus của người phụ nữ có thể giải nhiệt tình hình bằng cách giữ bình tĩnh và phản ứng với sức mạnh nam tính. Nếu nam tính của anh mạnh hơn so với animus, anh ta có thể giải phóng người phụ nữ khỏi sự chiếm hữu và ít nhất anh có thể giữ mình khỏi rơi vào nanh vuốt của anima. “Điều gì thực sự làm phiền em?”, có thể hỏi như vậy khi anh cảm thấy animus vừa tung chiêu. Có thể thấy rằng những gì thực sự làm phiền cô gái không liên quan gì đến chủ đề mà animus đưa ra. (Không phải là cô không thích bộ đồ anh mặc, dù cô chỉ trích nó dữ dội, mà vì cô bị tổn thương khi anh phớt lờ cô trong bữa tiệc tối hôm trước.)

Trong cuốn sách “Nữ tính trong truyện cổ tích – The Feminine in Fairy Tales”, Marie Louise von Franz nhấn mạnh vai trò của cảm xúc bị tổn thương khi bị animus tấn công. Nếu một người buồn bã hoặc bị chiếm hữu bởi một tâm trạng, Marie chỉ ra rằng: “Thật hữu ích khi hỏi, ‘Tôi đã thất vọng hay tổn thương ở đâu trong cảm xúc của mìnhn?’ “Cô ấy tiếp tục: Sau đó, thường là bạn sẽ tìm ra nguyên nhân. Nếu bạn có thể quay trở lại nguồn gốc của tổn thương và nơi bạn chưa giải quyết được, sự chiếm hữu của animus sẽ biến mất; vì đó là nơi hắn nhảy vào, và đó là lý do tại sao trong sự chiếm hữu của animus, luôn có một người phụ nữ càu nhàu. Animus làm phiền đàn ông điên cuồng bởi xu hướng than thở / trách móc. Những người đàn ông kinh nghiệm về điều này biết rằng 85% animus chiếm hữu phụ nữ là một sự hấp dẫn trá hình cho tình yêu, mặc dù nó phản tác dụng khi xua đuổi thứ cô ta chờ mong. Ẩn sau animus là một cảm giác trách móc và đồng thời muốn quay lại với người đã gây ra vết thương. Đó là một vòng luẩn quẩn và sự tranh cãi thường diễn biến thành một hoạt cảnh đầy drama.

Đàn ông cũng vậy. Nếu rơi vào một tâm trạng, anh ta có thể tự giải thoát mình bằng cách hỏi: “Có chuyện gì xảy ra không? Ẩn-nữ trong tôi không thích gì? Đã có ai làm gì hoặc nói gì khiến cảm xúc của tôi tổn thương?” Nếu chúng ta tìm được nguồn gốc thương tổn và giải quyết thì sự chiếm hữu của anima biến mất. Đàn ông trong tâm trạng như vậy cũng y chang “người phụ nữ bị tổn thương, thích càu nhàu” hay là giống hệt anima, và đó là lý do tại sao người đàn ông cần ý thức về cảm xúc của mình và hành động tương ứng đối với chúng.
Như đã lưu ý trước đây, nhiều người đàn ông sợ phụ nữ giận dữ vì họ sợ sự từ chối của cô ấy. Đàn ông cần phải vượt qua nỗi sợ này. Trong nỗ lực tránh bị tổn thương tình cảm khi bị từ chối, một người đàn ông có thể làm những điều sai trái, chẳng hạn như cố gắng xoa dịu animus của người phụ nữ, hoặc đầu hàng trước những phản ứng trẻ con của cô, hoặc tranh cãi. Nếu anh ta làm bất cứ gì trong số này, anh ta không bao giờ đi đến tận cùng của rắc rối; bởi tư thế yếu đuối và phòng thủ, anh ta gây cho người phụ nữ sự bất mãn lớn, vì những gì cô cần từ anh ta là sức mạnh và sự sẵn sàng đi đến gốc rễ của vấn đề.
Như chúng ta đã thấy, bên dưới sự bất an về cảm xúc ở người đàn ông có thể là cậu bé bên trong của anh ta sợ sự từ chối của mẹ và bị nhốt ngoài trời lạnh lẽo. Thậm chí những ký ức sâu đậm về người mẹ đã từng cố gắng kiểm soát anh ta bằng cách từ chối, nói rằng, “Nếu con không làm những gì mẹ muốn, mẹ sẽ đối xử với con một cách lạnh lùng và im lặng, và con không thể chịu đựng điều đó. ” Anh ta có thể nhớ lại việc bà mẹ sử dụng cảm giác tội lỗi như một cơ chế kiểm soát và trừng phạt. “Con là một cậu bé hư, con đã làm mẹ tức giận. Mẹ sẽ nhốt con trong phòng.” Đây có thể là một ký ức, âm thầm ảnh hưởng tới phản ứng sợ hãi của người đàn ông đối với vợ mình. Phụ nữ có cơ chế tạo ra cảm giác tội lỗi mạnh mẽ, khiến những người đàn ông liên quan vừa sợ hãi vừa ghét bỏ. Nhiều người đàn ông, vì không có khả năng đối mặt với cảm giác tội lỗi này, hoặc trốn chạy người phụ nữ tức giận, hoặc tìm cách kìm cô xuống để họ vẫn là con đầu đàn. Vì vậy, trong khi học cách kết nối với phụ nữ, người đàn ông cũng phải đối diện với cậu bé trong chính mình.
Có thể thấy rằng để xây dựng mối quan hệ, một người phải giải quyết những vấn đề sâu thẳm trong tâm thức và học cách trở thành một đối tác trong một mối quan hệ yêu đương. Như Jung đã từng nói, “một người luôn chìm trong bóng tối về tính cách của mình và cần người khác để, qua họ, hiểu về chính bản thân mình hơn”

Một lời cảnh báo: Khi thảo luận về mối quan hệ, hai người nên tránh sử dụng thuật ngữ anima và animus, hoặc bất kỳ thuật ngữ tâm lý nào. Tốt nhất là sử dụng ngôn ngữ thông thường, vì sử dụng ngôn ngữ tâm lý sẽ không tự nhiên và có xu hướng phản cá nhân hoá (depersonalize). Nhận thức về anima và animus, ta biết chuyện gì đang xảy ra, và ý thức đã được nâng cao giúp chúng ta chèo lái mối quan hệ, nhưng việc sử dụng ngôn ngữ tâm lý nói chung là phá hoại. Vì vậy, khi nhìn thấy người đàn ông trong tâm trạng, thay vì nói, “Có vẻ như anh đang bị anima tiêu khiển”, thì nên nói, “Ủa sao anh trông buồn vậy ? có điều gì làm phiền anh không?” Và người đàn ông, nghi ngờ animus của người phụ nữ đang tấn công anh ta, có thể nói, “Anh có cảm giác rằng em đang giận anh về điều gì đó”, thay vì nói, “Animus của em đang múa lửa kìa”

Một bình luận cuối cùng về cách anima và animus ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống của chúng ta là chúng tác động lên cách ta chọn bạn đời. Bởi vì những nhân vật trong vô thức này dễ dàng phóng chiếu vào các thành viên khác giới và có xu hướng chiếm hữu khổ chủ đến mức “nạn nhân” không biết gì về anima/animus. Một người đàn ông bị anima điều khiển, với cái tôi yếu đuối và anima mạnh mẽ như phù thủy, rất có thể một cách vô thức, sẽ chọn người phụ nữ có animus vượt trội, độc đoán, một nữ cường chính hiệu. Trong trường hợp này, anh ta diễn lại nội dung trong tâm thức thông qua mối quan hệ bên ngoài. Ngược lại, người phụ nữ bị animus tiêu cực chi phối từ bên trong, sẽ chọn người đàn ông thích khinh thường, phủ nhận và chỉ trích cô ấy (y hệt animus trong tâm thức cô). Điều này giải thích những cặp đôi khó hiểu trong xã hội, và thực sự, chúng ta KHÔNG CÓ QUYỀN  LỰA CHỌN TỰ DO, trừ khi có kiến thức về tâm lý học phân tích hoặc phân tâm học.

Dịch giả bình luận : Ngày nay truyền thông bẩn đang tìm cách làm cho đàn ông và phụ nữ sống lệch nam tính và nữ tính thông qua các phong trào như nữ quyền, ăn chay, ăn đậu hũ (phá hoại testosteron và nam tính), phim ảnh mà trong đó hình tượng đàn ông soyboy nữ tính, bạc nhược, bóng lộn liên tục đập vào mắt các em gái ngây thơ chưa có kinh nghiệm. Từ đó tạo ra những gia đình đổ vỡ với thế hệ F1 là những soyboy, damaged girls mới. Sau khi hiểu về tâm thức, các bạn cần hết sức tỉnh táo.

Một trong những lá thư của Jung kể về câu chuyện thú vị minh họa điều này. Một người đàn ông có năng khiếu viết lách, nhưng không làm gì với nó và đã có ba cuộc hôn nhân. Người vợ đầu tiên của anh là một nghệ sĩ piano, đã rời bỏ anh sau cuộc hôn nhân mười bảy năm; người thứ hai là một nghệ sĩ và cái chết của cô khép lại hai mươi hai năm hôn nhân “bình dị”; người thứ ba là một nữ diễn viên. Sau cái chết của người vợ thứ hai, anh ta đã trải qua những hiện tượng tâm lý kỳ lạ, như nghe thấy “tiếng gõ” trong phòng ngủ, khoảng hai hoặc ba lần một tuần. Trong bức thư của mình, Jung nói với người đàn ông rằng sự chọn vợ của anh ta bị ảnh hưởng bởi anima. Người đàn ông có một món quà sáng tạo, nhưng không có tài năng cần thiết để thể hiện nó một cách đầy đủ, vì vậy anh ta không sống theo khía cạnh sáng tạo của riêng mình mà chiếu nó lên những người vợ có khiếu nghệ thuật. Như vậy, anh đã bỏ lỡ một phần cuộc sống của chính mình, và chính sự sáng tạo không được sử dụng trong chính anh ta là nguyên nhân đằng sau những hiện tượng tâm lý kỳ lạ. Jung nhận xét: “Trong thực tế, người phụ nữ bạn chọn đại diện cho nhiệm vụ của chính bạn mà bạn không hiểu.” Tương tự, sự lựa chọn bạn gái/bạn đời của chúng ta, theo một cách nào đó, đại diện cho một cái gì đó chúng ta cần hiểu về bản thân mình.

Tất nhiên đây chỉ là một trong các cấp độ của mối quan hệ, vốn có nhiều ý nghĩa. Người bạn vô hình chỉ ra một cấp độ hoặc khía cạnh thường bị bỏ qua khi ta lựa chọn nửa còn lại.
Tôi đã nói về mặt tiêu cực của anima và animus. Chúng ta nên nghe về những điều xấu trước tiên; bên cạnh đó, mặt tiêu cực của người bạn vô hình được chúng ta trải nghiệm đầu tiên. Khi anima và animus ở đúng vị trí, chúng thể hiện mặt tích cực và mang lại phước lành lớn lao cho chúng ta. Tuy nhiên, để nhận được, chúng ta phải có khả năng khắc phục những ảnh hưởng tiêu cực trước đã. Trong chương tiếp theo tôi sẽ bày cách, và sau đó tiếp tục thảo luận về bản chất tích cực của những nhân vật này. Hết chương hai.